Алтынньы 10 кнгэр Ил Тмэн улахан мунньахтыыр саалатыгар рспблкэ Трт Сокуонугар, Конституцияа, уларытыылары киллэриини публичнай дьллэии буолаары турарынан уонна дьон-сэргэ ортотугар бара турар дьллэиилэргэ холбоон, бэйэм санаабын ллэстиэхпин баардым. Саха рспблкэтин Олохтоох салайыныыга Сэбиэтин бэрэссэдээтэлин уонна Чурапчы улууун баыыгын быыытынан Конституцияа чопчу олохтоох бэйэни салайыныыга аналлаах уларытыыны киллэриигэ сыыаннаах этиигэ тохтуом.
Конституции 97 ыстатыйатын 2 чааыгар киирбит этии хайдах да быыбары букатын суох ооруохха диэбэт, эбии крнэн эмиэ талыахха сбн ыйар, талларар ис хооонноох. Ол курдук, олохтоох бэйэни салайыныыларын баылыгын гражданнар быаччы куоластаан итиэннэ бэрэстэбиитэллээх уорган н талларан олохтуур крнэри киллэрэр этии буолар. Манна кии быраабын ханнык да кмчлээин суох дии саныыбын. Федеральнай сокуон быыытынан, баылыгы талыыга регионнар муниципальнай тэриллиилэригэр эбии быраап биэриллэр – ханнык крнэн талары бэйэлэрэ быаараллар.
Ол кртэн биирдэрэ - улуус баылыгын улуус мунньаын депутааттара эбэтэр регион Баылыга талан аныахтарын сп. Маннык талыы дойду уопсай федеративнай тутулугар сп тбээр, ханнык да кэии тааарыллыбат. Тоо диэтэххэ, бу бэрэстэбиитэллээх уорган депутааттарын быыбардааччы бэйэтэ талан лэлэтэр улахан эппиэтинэстээх коллегиальнай уорган буолар.
Бу дьллэиллэр этиилэр олохтоох бэйэни салайыныы уоргана дьинээхтии бар дьон баатынан сирдэтэр, кстээх быаарыылары ылынар уорган буола сайдарыгар бигэ тирэи биэрэр, дьон баатын учуоттуур, ону олоххо киллэриини туруулаар кыаы сс крдэн биэрэр суолталаахтар.
